Εισαγωγή

Β. ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

1. Διαπολιτισμικές παιδαγωγικές πρακτικές στη διδασκαλία

Η Βασιλική Βασιλειάδου πραγματοποίησε σε τμήμα ένταξης, στο οποίο φοιτούσαν μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες που είχαν διαφορετική εθνοπολιτισμική προέλευση και προβλήματα στη σχέση τους, μια δράση με θέμα «Οι διαφορές μας ενώνουν». Αποβλέποντας στην αναγνώριση, στην κατανόηση, στην αποδοχή και στην εκτίμηση της όποιας μορφής διαφορετικότητας, καθώς και στη συνειδητοποίηση της αξίας και της δύναμης της ποικιλίας, στην καλλιέργεια ευαισθησίας και συνεργασίας, στην ενσυναίσθηση και στη συνείδηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανέπτυξε μια σειρά από δραστηριότητες, οι οποίες φαίνεται πως συνολικά ενίσχυσαν τη συνοχή της τάξης.

Η Μαρία Εμμανουηλίδου ανέπτυξε -στο πλαίσιο της συμμετοχής της στην Ευρωπαϊκή Εκπαιδευτική Δράση «Teachers 4 Europe»- μια δράση με θέμα «Κάτω από έναν ευρωπαϊκό ουρανό» ("Under a european sky"), η οποία ολοκληρώθηκε σε 25 διδακτικές ώρες και είχε ως βασική της στόχευση την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ταυτότητας των μαθητών και μαθητριών μέσα από την προβολή της πολυπολιτισμικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και την ανάδειξη της πολυγλωσσίας της. Αποτιμώντας δε τη δράση της αποφαίνεται πως «τα παιδιά απέκτησαν σημαντικές γνώσεις όσον αφορά στο πλαίσιο "Ευρωπαϊκή Ένωση-Πολιτισμός" και επιπλέον επέτυχαν μαθησιακούς-γλωσσικούς στόχους αναφορικά με τις χώρες και τις εθνικότητες».

Η Δήμητρα Καραχάλιου εισήγαγε στις πρακτικές της την ομαδοσυνεργατική μάθηση και την έρευνα δράσης στο πλαίσιο του σχεδίου εργασίας «Είμαστε όλοι διαφορετικοί αλλά ίσοι», το οποίο απέβλεπε, μεταξύ άλλων, στην κατανόηση και τον σεβασμό της ετερότητας και εν γένει στη διαπολιτισμική ευαισθητοποίηση των παιδιών. Η αξιολόγηση δε της συγκεκριμένης πρακτικής κατέδειξε ότι ένα μεγάλο μέρος των παιδαγωγικών στόχων επιτεύχθηκε.

Ο Θωμάς Λώλης παρουσιάζει ένα πρόγραμμα με θέμα «Η προώθηση της εκπαίδευσης για την ανάπτυξη και τα ανθρώπινα δικαιώματα ως παράγοντας ενίσχυσης της ενσυναίσθησης στη διαφορετικότητα» που ανέπτυξε με τους μαθητές και τις μαθήτριές του. Αποβλέποντας στην ευαισθητοποίηση για την παγκόσμια ανάπτυξη και τα ανθρώπινα δικαιώματα και χρησιμοποιώντας διαφοροποιημένες παιδαγωγικές πρακτικές που εμπλέκουν βιωματικά σε διαδικασίες κατανόησης της πολυπλοκότητας των σύγχρονων οικουμενικών ζητημάτων, εξοικείωσε τα παιδιά με διαφορετικές οπτικές, προσεγγίσεις και εμπειρίες και ενίσχυσε την ικανότητά τους για έρευνα και για ανάληψη δράσης.

2. Καινοτομίες στη λειτουργία του σχολείου και στη σχολική ζωή

Η Φωτεινή Αναστασιάδου και η Μαρία Παπαλεξίου παρουσιάζουν μια καλή πρακτική με θέμα «Στρατηγικές και δράσεις αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού μέσω της τέχνης και της λογοτεχνίας», την οποία ανέπτυξαν από κοινού στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης, έχοντας ως επιδίωξη την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Αξιοποιώντας λογοτεχνικά βιβλία και κινηματογραφικές ταινίες και διαρθρώνοντας ολόκληρη την πρακτική σε τέσσερις επιμέρους ενότητες, οι συγγραφείς -στο τέλος της πρακτικής- θεωρούν ότι πολλοί από τους στόχους που τέθηκαν επετεύχθησαν, «καθώς οι μαθητές (..) έμαθαν να μιλάνε για τα συναισθήματά τους και να ακούνε τα συναισθήματα των άλλων, να προβληματίζονται, να συνεργάζονται, να διαχειρίζονται συγκρούσεις που προκύπτουν μεταξύ τους, να σέβονται τη διαφορετικότητα των άλλων και να μπαίνουν στη θέση τους».

Η Αναστασία Βουρνά, η Μαρία Ιατράκη, η Ιωάννα Καρεφυλάκη, η Φανή Λαζαράκη και η Κική Μπαρδάνη συνεργάστηκαν και ανέπτυξαν ένα ενιαιοποιημένο πρόγραμμα με θέμα «Ψυχοβιωματικές δραστηριότητες στο 87ο Διαπολιτισμικό Σχολείο Αθηνών», έχοντας ως αφετηρία την πραγματικότητα του συγκεκριμένου σχολείου και το ερώτημά τους «πώς επηρεάζει η κρίση έναν πληθυσμό ο οποίος μετεγκαταστάθηκε στην Ελλάδα εξαιτίας κρίσης;» αλλά και την ανάγκη στην περίοδο της κρίσης να αναλάβει το σχολείο έναν σταθεροποιητικό ρόλο ιδιαίτερα για τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. Στο πρόγραμμα αυτό οι συγγραφείς περιέλαβαν δύο διεπιστημονικά προγράμματα -το «πολιτιστικό πρόγραμμα "το ταξίδι"» και το πρόγραμμα «Teachers 4 Europe»- και παράλληλες διαθεματικές πρακτικές και δράσεις ψυχοκοινωνικής ετοιμότητας. Κατά την κριτική δε αποτίμηση του προγράμματός τους αναστοχαζόμενες σημειώνουν ότι «το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία, και ειδικότερα στα διαπολιτισμικά σχολεία, δεν πρέπει να αφορά δράσεις στο μικροεπίπεδο της σχολικής ζωής (γιορτές, παρουσιάσεις)» και προτείνουν το άνοιγμα αυτό να διευρυνθεί στο «μακροεπίπεδο» με την αξιοποίηση π.χ. μεταναστευτικών συλλόγων, του πολιτιστικού τμήματος πρεσβειών, μη κυβερνητικών οργανώσεων κ.λπ., ώστε «να σταματήσουν να θεσμοθετούνται προγράμματα με στόχο την ένταξη σε μια κυρίαρχη κουλτούρα».

Η Ελένη Μαυρίδου ανέπτυξε ένα πρόγραμμα με θέμα «Διαπροσωπικές σχέσεις στο δημοτικό σχολείο: εγώ, εσύ, αυτός...ΕΜΕΙΣ». Η δράση -επιδιώκοντας τη δημιουργία ενός πολιτισμού συνεργασίας όλων των εμπλεκομένων, τη διαπολιτισμικότητα και την εκπαίδευση στην ανεκτικότητα- αναπτύχθηκε σε δέκα «συνεδρίες», με ομαδοσυνεργατικές πρακτικές, σε δυο τάξεις με έντονο πολυπολιτισμικό χαρακτήρα και με κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των μαθητών και μαθητριών ανταγωνιστικές ή και εχθρικές. Στο τέλος το σύνολο των συμμετεχόντων και συμμετεχουσών στο πρόγραμμα διαπίστωσε από κοινού πως «ένα από τα κοινά μας στοιχεία είναι η διαφορετικότητά μας, την οποία οφείλουμε να προστατεύσουμε και να διατηρήσουμε».

3. Καινοτόμες διδακτικές-μεθοδολογικές πρακτικές στη διδασκαλία των μαθημάτων και στην εξωσχολική εκπαίδευση

Ο Λιβέριος Χανουμίδης εφάρμοσε μια καινοτόμα πρακτική με θέμα «Αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά τη σχολική επιθετικότητα», η οποία καταδεικνύει τη χρησιμότητα και την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας με τους γονείς για τη βελτίωση του σχολικού κλίματος. Αφορμή στάθηκε και για αυτήν τη δράση η εκδήλωση φαινομένων σχολικής επιθετικότητας και ως στόχος τέθηκε η επίλυση των συγκρούσεων με έμφαση στη σταθερή και μόνιμη αλλαγή συμπεριφοράς. Η καινοτομία της πρακτικής έγκειται στο γεγονός πως οι επιμέρους δράσεις της δεν περιορίστηκαν στους μαθητές και στις μαθήτριες, όπως γίνεται συνήθως, αλλά συμπεριέλαβαν και τους γονείς, τους διδάσκοντες, καθώς και άλλους εξωσχολικούς φορείς.

Η Σοφία Χαλκίδου εφάρμοσε σε τμήμα ενισχυτικής διδασκαλίας με παιδιά Ρομά μια καλή πρακτική με θέμα «Αποτελεσματική διαχείριση της σχολικής επιθετικότητας μέσω της βιβλιοθεραπευτικής προσέγγισης», με επιδίωξη τη διαχείριση της επιθετικής συμπεριφοράς σε λεκτικό και μη επίπεδο μιας μαθήτριας και τη γενικότερη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των μαθητών και των μαθητριών με την εφαρμογή της βιβλιοθεραπευτικής προσέγγισης. Σύμφωνα δε με την τελική αποτίμησή της «μετά την ολοκλήρωση της βιβλιοθεραπευτικής προσέγγισης, τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων στους μαθητές ήταν εμφανή».