Ψυχοκοινωνικές διαστάσεις της σχολικής τάξης: σχέσεις και διαμόρφωση συμπεριφοράς

Α΄ θεωρητικό πλαίσιο

1. Εισαγωγή

Η επικοινωνία αποτελεί βασικό συστατικό λειτουργίας του σχολείου και συνδέεται άμεσα με τις διαπροσωπικές σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Συνδέεται άμεσα με τον ρόλο του εκπαιδευτικού. Η επικοινωνία είναι το βασικό συστατικό της διδασκαλίας και καλή διδασκαλία είναι εκείνη που διευκολύνει τη δημιουργία σχέσεων. Ο δάσκαλος, ανάλογα με τον τρόπο επικοινωνίας που εφαρμόζει, μπορεί να επικοινωνεί, ενθαρρύνει, αποθαρρύνει, προτρέπει, αποτρέπει, προσελκύει ή απομακρύνει τους μαθητές ή/ και τους συνεργάτες του. Η έννοια του «καλού» εκπαιδευτικού έχει συνδεθεί με τη μεταδοτικότητα, δηλαδή την ικανότητά του ως πομπού να στέλνει τα μηνύματα με τέτοιον τρόπο, ώστε ο δέκτης-μαθητής να τα κατανοεί. Επίσης, μέσω της επικοινωνίας ο εκπαιδευτικός εξωτερικεύει στοιχεία του δικού του εαυτού, όπως αυτοπεποίθηση, ανασφάλεια, αισιοδοξία, απαισιοδοξία, εμπιστοσύνη, καχυποψία, αγάπη ή αδιαφορία και άλλα. Η επικοινωνία συνδέεται, επίσης, άμεσα με τον τρόπο με τον οποίο διοικείται η κάθε σχολική δομή και η αποτελεσματική επικοινωνία σε αυτό το πλαίσιο διασφαλίζει και την καλή λειτουργία του σχολείου (Reynolds & Miller 2003, Tubbs & Moss 2006).

Μέσα στο σχολικό πλαίσιο παρατηρούνται και αναπτύσσονται ποικίλα είδη διαπροσωπικών σχέσεων, όπως οι σχέσεις μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών (διδακτικές σχέσεις, παιδαγωγικές σχέσεις και συλλογικές σχέσεις), οι σχέσεις μεταξύ μαθητών (φιλικές, ερωτικές και άλλες), οι υπηρεσιακές και ιεραρχικές σχέσεις (σχέσεις που αφορούν στους εκπαιδευτικούς και τα διοικητικά στελέχη της εκπαιδευτικής ιεραρχίας, μεταξύ διεύθυνσης, συλλόγου και άλλες) και οι σχέσεις μεταξύ σχολείου, οικογένειας και κοινωνίας (Δημητρόπουλος & Καλούρη – Αντωνοπούλου 2003). Παρακάτω θα αναλυθεί η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών, όπως και οι παράγοντες που την επηρεάζουν. Στη συνέχεια θα περιγραφούν εναλλακτικές μέθοδοι διαχείρισης της σχολικής τάξης και, τέλος, θα αναφερθεί η σημαντικότητα της σχέσης σχολείου-οικογένειας και η αξιοποίησή της από τους εκπαιδευτικούς.