Η ενίσχυση της λεξιλογικής ικανότητας στη γλωσσική διδασκαλία

1. Εισαγωγή

Ένας από τους βασικούς στόχους της γλωσσικής διδασκαλίας που πραγματοποιείται στο σχολικό περιβάλλον είναι η ενίσχυση της λεξιλογικής ικανότητας των μαθητών. Η διεύρυνση της λεξιλογικής ικανότητας συμβάλλει πολυεπίπεδα όχι μόνο στην αποτελεσματική πραγμάτωση των επικοινωνιακών προθέσεων των μαθητών αλλά και στην επιτυχή διατύπωση ακαδημαϊκού λόγου¹, προκειμένου να ανταποκριθούν στις ανάγκες της σχολικής αξιολόγησης. Κατά συνέπεια, η λεξιλογική επίγνωση αποτελεί βασική συνιστώσα της ευρύτερης γλωσσικής ικανότητας των μαθητών αλλά και απαραίτητη προϋπόθεση για την κατάλληλη πρόσληψη, αφομοίωση και εμπέδωση των γνώσεων που προσφέρονται σε όλα τα σχολικά αντικείμενα (Ευθυμίου 2013). Οι μαθητές, λοιπόν, θα πρέπει να καταστούν ομιλητές με βαθιά συνείδηση των γλωσσικών μέσων που διαθέτει η νέα ελληνική (στο εξής ΝΕ).

Η ενίσχυση της λεξιλογικής ικανότητας των μαθητών θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για τους διδάσκοντες της ΝΕ ως μητρικής (Γ1) και ως δεύτερης γλώσσας (Γ2). Ωστόσο, το διδακτικό έργο που παρέχεται στις μικτές τάξεις του ελληνικού σχολείου είναι ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς ο ίδιος εκπαιδευτικός καλείται να ικανοποιήσει τις μαθησιακές ανάγκες τόσο των μαθητών που συνιστούν φυσικούς ομιλητές της ΝΕ όσο και των αλλόγλωσσων μαθητών. Για τον λόγο αυτό, η παρούσα εργασία επιδιώκει (α) να εφοδιάσει τον εκπαιδευτικό του γυμνασίου με τα κατάλληλα θεωρητικά εργαλεία για τη διδασκαλία του λεξιλογίου και (β) να μετουσιώσει τις θεωρητικές αρχές σε πράξη, παρέχοντας μια ενδεικτική δειγματική διδασκαλία σε μικτή τάξη, στοχευμένη στη διεύρυνση της λεξιλογικής ικανότητας των μαθητών.

Έτσι, το κείμενο αυτό περιλαμβάνει ένα θεωρητικό και ένα εφαρμοσμένο μέρος. Στο θεωρητικό μέρος παρουσιάζονται συνοπτικά τόσο η θέση του λεξιλογίου στο γλωσσικό σύστημα και στη διδακτική πρακτική όσο και η συμβολή του στην αποτελεσματική μάθηση και διδασκαλία. Στο πλαίσιο αυτό θίγονται κεντρικά ζητήματα, όπως η πολυπλοκότητα των λεξικών μονάδων, τα κριτήρια επιλογής της διδακτέας ύλης, η συχνότητα των λεξικών μονάδων και οι στρατηγικές διδασκαλίας και μάθησης του λεξιλογίου (Χαραλαμπόπουλος & Χατζησαββίδης 1997, Αντωνίου 2008). Στο εφαρμοσμένο μέρος επιλέγεται η έκτη ενότητα του διδακτικού εγχειριδίου Νεοελληνική Γλώσσα της Β΄ γυμνασίου με τίτλο 'Παρακολουθώ, ενημερώνομαι και ψυχαγωγούμαι από διάφορες πηγές (ΜΜΕ, Διαδίκτυο κτλ.)' και προσεγγίζεται κατάλληλα, έτσι ώστε να προκύψουν οδηγίες για τη διδασκαλία του λεξιλογίου σε μικτή τάξη.