Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία σε ανομοιογενείς τάξεις

Περιεχόμενα

Β΄ εφαρμογές

Η παρουσίαση της θεωρητικής διάστασης της ομαδοσυνεργατικής - διαφοροποιημένης διδασκαλίας είναι ανάγκη να συνοδεύεται από συγκεκριμένες δραστηριότητες και πρακτικές εφαρμογές. Παραθέτουμε ενδεικτικές δραστηριότητες, όπως αυτές προτάθηκαν και υλοποιήθηκαν από τους εκπαιδευτικούς στο πλαίσιο επιμόρφωσης και αφορούσαν σε:

  • Συνοπτική περιγραφή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των μαθητών της τάξης τους (μαθησιακή ετοιμότητα, ενδιαφέροντα, μαθησιακό προφίλ).
  • Συνοπτική περιγραφή των απαιτούμενων προσαρμογών – διευθετήσεων και παρεμβάσεων για τη διαφοροποίηση της διδασκαλίας σε προτεινόμενη περίπτωση ανομοιογενούς τάξης ή στην τάξη του επιμορφούμενου, με έμφαση στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία.
  • Σχεδιασμό διαφοροποιημένης διδασκαλίας συγκεκριμένου διδακτικού αντικειμένου, η οποία αναφέρεται σε ενδεικτική περίπτωση ανομοιογενούς τάξης ή στην τάξη του επιμορφούμενου και αξιοποιεί τη συνεργασία σε ομάδες.
  • Κατασκευή κοινωνιογράμματος στην τάξη του επιμορφούμενου και αξιοποίησή του στη συγκρότηση ομάδων μαθητών.
  • Συγκρότηση μαθητικών ομάδων σε προτεινόμενη ανομοιογενή τάξη ή, κατά προτίμηση, στην τάξη του επιμορφούμενου με βάση τα χαρακτηριστικά των μαθητών του.

Παρακάτω παρουσιάζεται υποθετική περίπτωση σχολικής τάξης (Α΄ Περίπτωση Σχολικής Τάξης), η οποία συντάχθηκε για επιμορφωτικούς σκοπούς και έχει αξιοποιηθεί ως Μελέτη Περίπτωσης (α) σε δύο επιμορφωτικά προγράμματα στο πλαίσιο της Πράξης "Εκπαίδευση Αλλοδαπών & Παλιννοστούντων Μαθητών" και (β) σε ένα επιμορφωτικό πρόγραμμα στο πλαίσιο της επιμορφωτικής δράσης του Σχολικού Συμβούλου 3ης Περιφέρειας Π.Ε. Κυκλάδων.

Α΄ Περίπτωση Σχολικής Τάξης 

Σε πολυθέσιο Σχολείο νησιωτικής περιοχής η δασκάλα Μαρία Κ. έχει στην τάξη 21 παιδιά. Από αυτά, τα 7 είναι αλλοδαπής καταγωγής. Συγκεκριμένα τα 4 (δύο αγόρια και δύο κορίτσια) είναι από την Αλβανία, τα 2 από την Ουκρανία και το 1 έχει μόλις έρθει στην Ελλάδα από το Πακιστάν. Τα 3 παιδιά από την Αλβανία είναι αρκετά χρόνια στην Ελλάδα και μιλούν καλά τα Ελληνικά. Το άλλο παιδί από την Αλβανία ήρθε πριν ένα χρόνο στην Ελλάδα και φοιτά ακόμη στο Τμήμα Υποδοχής του Σχολείου, επειδή δεν έχει κατακτήσει ακόμη επαρκώς τον μηχανισμό της ελληνικής γλώσσας. Βέβαια, συχνά δυσανασχετεί που φεύγει από την τάξη του, μιας και μόλις έχει καταφέρει να ενσωματωθεί στην ομάδα των συμμαθητών του. Γενικά, τα 4 παιδιά από την Αλβανία κάνουν κυρίως παρέα μεταξύ τους, αλλά δεν είναι αποκομμένα από το σύνολο της τάξης και δεν αποφεύγουν το παιχνίδι με τους υπόλοιπους συμμαθητές τους στο προαύλιο. Συχνά αναφέρονται σε εμπειρίες τους από την πατρίδα τους και συγκρίνουν καταστάσεις με όσα έχουν μάθει από την οικογένειά τους και από τις επισκέψεις τους στην Αλβανία. Οι τρεις από αυτούς συγκαταλέγονται μέσα στους καλύτερους και πιο γρήγορους μαθητές στα μαθηματικά.

Τα δύο παιδιά από την Ουκρανία έχουν ακόμη κάποια ελλείμματα στον γραπτό κυρίως λόγο, όπως και ο μαθητής από την Αλβανία που ήρθε πέρυσι, καθώς και ο μαθητής από το Πακιστάν που ήρθε φέτος. Ο Ραζά, όπως είναι φυσικό, έχει μεγαλύτερα ελλείμματα στον γραπτό λόγο αλλά και στον προφορικό λόγο. Τον μαθητή αυτόν δεν τον είχαν δει από την αρχή με «καλό μάτι» οι συμμαθητές του και συχνά τον κορόιδευαν για το σκούρο χρώμα του δέρματός του. Αντίθετα, τα κορίτσια της τάξης προσπάθησαν εξαρχής να τον προστατεύσουν, εφαρμόζοντας στην πράξη και τις εκκλήσεις της δασκάλας προς αυτήν την κατεύθυνση. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Ραζά ξέρει να κάνει πολλαπλασιασμό και διαίρεση με διαφορετικό τρόπο, έτσι ώστε κίνησε το ενδιαφέρον δασκάλας και συμμαθητών του. Ο Ραζά τους τα έδειξε στον πίνακα.

Οι δυο μαθητές από την Ουκρανία είναι αχώριστοι φίλοι και απαιτούν να κάθονται στο ίδιο θρανίο. Από τη συνεργασία τους αυτή φαίνεται να ωφελούνται και οι δύο.

Οι υπόλοιποι μαθητές της τάξης, ελληνικής καταγωγής, δεν αποτελούν ένα ομοιογενές υποσύνολο μαθητών, καθώς ένα κορίτσι και τρία αγόρια εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες, γεγονός που δυσκολεύει πολύ τη διδακτική διαδικασία. Το ένα αγόρι που εμφανίζει τις μεγαλύτερες μαθησιακές δυσκολίες, ο Γιώργος, είναι ένα αξιαγάπητο κατά τα άλλα παιδί που όμως δεν μπορεί να κάνει σχεδόν καμιά δραστηριότητα στη γλώσσα και στα μαθηματικά χωρίς βοήθεια. Η δασκάλα πρέπει να στριφογυρνάει μέσα στην τάξη και τον περισσότερο από τον μισό χρόνο πρέπει να βρίσκεται από πάνω του. Όταν του διαβάσει την εκφώνηση της άσκησης και τον βοηθήσει να κάνει την αρχή, χρησιμοποιώντας πολλά παραδείγματα, ο Γ. καταφέρνει να ολοκληρώσει την εργασία. Τα πολλά ορθογραφικά και συντακτικά λάθη και οι πολλές μουντζούρες είναι για τη δασκάλα επουσιώδη, μπροστά στην αγωνία της να μη χάσει έδαφος ο Γ. σε σχέση με τους άλλους μαθητές.

Τα υπόλοιπα τρία παιδιά που δυσκολεύονται περισσότερο στον γραπτό τους λόγο, είναι επίσης ένα πρόβλημα για τη δασκάλα, καθώς δεν μπορεί να τους προλάβει όλους. Έτσι, συνήθως τα κείμενα που της παραδίνουν και οι συμπληρωμένες ασκήσεις βρίθουν ορθογραφικών και συντακτικών λαθών και η γενική εικόνα των κειμένων τους είναι απογοητευτική.

Είναι κι ένας μαθητής στην τάξη που ελάχιστα κάθεται στη θέση του. Αυτός ο μαθητής είναι ένας από αυτούς που παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες. Είναι το «πειραχτήρι» της τάξης, ενοχλεί τους πάντες και η δασκάλα πρέπει συνεχώς να παρεμβαίνει για να τον επαναφέρει στη θέση του, είτε με λεκτικές απειλές «τιμωρίας» είτε με υλοποίηση διάφορων μορφών τιμωρίας, με χαρακτηριστικότερη την «παραμονή μέσα στο διάλειμμα». Συχνά, οι υπόλοιποι μαθητές διαμαρτύρονται για τη συμπεριφορά του, η οποία τους ενοχλεί και τους αποσπά συνεχώς την προσοχή.

Μια άλλη παρατήρηση είναι ότι τα κορίτσια της τάξης αυτής υπερέχουν αισθητά από τα αγόρια στην επίδοση στη γλώσσα και στα μαθηματικά, με εξαίρεση τους τρεις μαθητές από Αλβανία και τον μαθητή από το Πακιστάν που είναι επίσης άριστοι.

Παρόλα τα επιμέρους προβλήματα που παρουσιάζονται και τα μέτρια μαθησιακά αποτελέσματα της τάξης, η δασκάλα δηλώνει ικανοποιημένη για τη γενική εικόνα της τάξης, συνεκτιμώντας η ίδια και την τεράστια προσπάθεια που καταβάλλει μέσα στην τάξη, για να τους υποστηρίξει όλους και να προσαρμόσει το μάθημά της στον μέσο μαθητή. Οι περισσότεροι γονείς, όμως, δε δείχνουν πολύ ευχαριστημένοι με την ανομοιογένεια της τάξης και τα τόσα διαφορετικά προβλήματα, τα οποία θεωρούν ότι λειτουργούν εις βάρος των δικών τους παιδιών.

Η θεωρητική προσέγγιση της πολυμορφίας του μαθητικού πληθυσμού και των προβλημάτων διαχείρισής της συνοδεύεται από πρακτικές εφαρμογές (1η και 2η δραστηριότητα). Η εκτέλεση των δραστηριοτήτων μπορεί να γίνεται σε ατομική ή σε ομαδοσυνεργατική βάση, ανάλογα με την επιλεγόμενη υποπερίπτωση.

1η Δραστηριότητα 
  1. Διαβάστε τις προτεινόμενες Μελέτες Περίπτωσης (Α΄ και Β΄ Περίπτωση Σχολικής Τάξης) και μετά περιγράψτε σε αδρές γραμμές τις διαστάσεις της πολυμορφίας της δικής σας σχολικής τάξης και τα προβλήματα που αυτή προκαλεί.
  2. Εναλλακτικά: Εντοπίστε και περιγράψτε τα προβλήματα διαχείρισης της σχολικής τάξης της Α΄ Περίπτωσης Σχολικής Τάξης, τα οποία οφείλονται στην πολυμορφία της.
2η Δραστηριότητα 
  1. Περιγράψτε τρόπους αποτελεσματικής διαχείρισης των προβλημάτων που προκαλεί η πολυμορφία του μαθητικού πληθυσμού της τάξης σας.
  2. Εναλλακτικά: Προτείνετε τρόπους αποτελεσματικής διαχείρισης των προβλημάτων που προκαλεί η πολυμορφία του μαθητικού πληθυσμού της Α΄ Περίπτωσης Σχολικής Τάξης.

Παρακάτω παρουσιάζεται ενδεικτική περίπτωση πραγματικής σχολικής τάξης (Β΄ Περίπτωση Σχολικής Τάξης), όπως περιγράφτηκε από επιμορφούμενο εκπαιδευτικό στο πλαίσιο της 1ης δραστηριότητας. Η εμφανής ομοιότητα με την Α΄ Περίπτωση Σχολικής Τάξης (βλέπε παραπάνω) αλλά και με τις περιγραφές άλλων σχολικών τάξεων επιβεβαιώνει την ανάγκη για ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων και τεχνικών για την αποτελεσματική διαχείριση αυτής της πολυμορφίας.

Β΄ Περίπτωση σχολικής τάξης 

Η τάξη μου παρουσιάζει την εξής ανομοιογένεια. Συνολικά φοιτούν 14 παιδιά. Από αυτά τα 5 είναι αλλοδαπής καταγωγής (3 αγόρια και 2 κορίτσια) εκ των οποίων τα 4 είναι από Αλβανία και το ένα από Γεωργία. Το ένα κορίτσι από Αλβανία και το αγόρι από τη Γεωργία ήρθαν πέρυσι στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται πολύ με την ελληνική γλώσσα, την οποία έχουν κατακτήσει ελάχιστα. Αντιμετωπίζουν μεγάλο πρόβλημα στον προφορικό και κυρίως στον γραπτό λόγο. Π.χ. γράφουν με λατινικό αλφάβητο τις ελληνικές λέξεις, κάνουν πολλά ορθογραφικά και κυρίως συντακτικά λάθη. Τα άλλα 3 αλλοδαπά παιδιά έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει εδώ, ωστόσο τα 2 αγόρια αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες με τη γλώσσα στον γραπτό λόγο. Τα γραπτά τους είναι ανορθόγραφα, με πολλά συντακτικά λάθη και πολλές φορές υστερούν νοηματικά.

Από τους υπόλοιπους 9 μαθητές, οι 3 είναι κατά το ήμισυ ελληνικής καταγωγής, αφού οι μητέρες τους κατάγονται από άλλη χώρα και δε γνωρίζουν καλά την ελληνική. Τέλος, είναι και ένας μαθητής ελληνικής καταγωγής που αντιμετωπίζει μεγάλες μαθησιακές δυσκολίες, δεν μπορεί να ακολουθήσει τη διδακτική διαδικασία ούτε να ενταχθεί σε ομάδα με άλλους μαθητές, καθώς δε συγκεντρώνεται και ενοχλεί και τους άλλους. Πρέπει να είμαι συνεχώς κοντά του ώστε να του επεξηγώ τις ασκήσεις με πάρα πολύ απλό τρόπο.

Τα προβλήματα που ανακύπτουν, λοιπόν, σε μια τόσο ανομοιογενή τάξη είναι πολλά. Πρώτα απ' όλα, η διδασκαλία πρέπει να προσαρμόζεται στους διάφορους τύπους μαθητών και να είναι διαφοροποιημένη, καθώς οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες και με ελλιπή γνώση της ελληνικής γλώσσας δεν μπορούν να ακολουθήσουν το ίδιο πρόγραμμα διδασκαλίας με αυτό των άλλων μαθητών.

Αυτό όμως στην πράξη, μέσα στην τάξη, αποδεικνύεται πολύ δύσκολο να υλοποιηθεί, καθώς πρέπει συνεχώς να γυρνάω μέσα στην τάξη από τον έναν μαθητή στον άλλο και ταυτόχρονα έχω να αντιμετωπίσω τα προβλήματα πειθαρχίας που υπάρχουν. Κάποιες φορές πιάνω τον εαυτό μου να παραμελεί για λίγο τους αδύναμους μαθητές, γιατί γνωρίζω πως η ύλη της Στ΄ δημοτικού είναι μεγάλη και οι έστω και λίγοι αυτοί καλύτεροι μαθητές πρέπει να μπορούν να προχωρήσουν στο Γυμνάσιο με όσο δυνατόν λιγότερα κενά.

Τέλος, ανακύπτει και ένα ακόμη πρόβλημα σε μια τόσο ανομοιόμορφη τάξη. Οι γονείς των μαθητών που δεν αντιμετωπίζουν τόσες μαθησιακές δυσκολίες όσες οι παραπάνω μαθητές εκφράζουν δυσανασχέτηση για την αργή πορεία της τάξης.

Δασκάλα Κ. Τ.

Στη συνέχεια, αφού παρουσιάζονται οι βασικές αρχές της διαφοροποιημένης διδασκαλίας και της ομαδοσυνεργατικής μάθησης, προτείνονται στους επιμορφούμενους δύο ακόμη πρακτικές εφαρμογές (3η και 4η δραστηριότητα). Οι δραστηριότητες αυτές μπορούν, όπως και οι προηγούμενες, να εκτελεστούν σε ατομική ή ομαδοσυνεργατική βάση, ανάλογα με την επιλεγόμενη υποπερίπτωση.

3η Δραστηριότητα 
  1. Προτείνετε τρόπους συγκρότησης ομάδων στην τάξη σας για εκτέλεση συγκεκριμένου έργου, τεκμηριώνοντας τις προτάσεις σας.
  2. Εναλλακτικά: Προτείνετε τρόπους συγκρότησης ομάδων στην Α΄ Περίπτωση Σχολικής Τάξης για εκτέλεση συγκεκριμένου έργου, τεκμηριώνοντας τις προτάσεις σας.
4η Δραστηριότητα 
  1. Διατυπώστε συγκεκριμένη διδακτική πρόταση, προτείνοντας διαφοροποιημένες δραστηριότητες για κάθε μαθητική ομάδα της τάξης σας (για τουλάχιστον 3 ομάδες μαθητών).
  2. Εναλλακτικά: Διατυπώστε συγκεκριμένη διδακτική πρόταση, προτείνοντας διαφοροποιημένες δραστηριότητες για κάθε μαθητική ομάδα στην Α΄ Περίπτωση Σχολικής Τάξης για εκτέλεση συγκεκριμένου έργου, τεκμηριώνοντας τις προτάσεις σας.

Παρακάτω παρουσιάζεται διδακτική πρόταση επιμορφούμενου εκπαιδευτικού δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (φιλολόγου), προσαρμοσμένη στην Α΄ Περίπτωση Σχολικής Τάξης. Πρόκειται για συνδυαστική πρόταση (α) συγκρότησης μαθητικών ομάδων για εκτέλεση συγκεκριμένου έργου από τους μαθητές της Α΄ Περίπτωσης Σχολικής Τάξης και (β) διαφοροποίησης της μαθησιακής – διδακτικής διαδικασίας για κάθε μαθητική ομάδα (βλέπε β΄ υποπερίπτωση 3ης και 4ης δραστηριότητας).

Πρόταση διαφοροποιημένης διδασκαλίας στο γυμνάσιο
Μάθημα: Ιστορία Α΄ Γυμνασίου

Διδακτική ενότητα: Η Ακρόπολη

Μαθησιακό περιβάλλον τάξης – διαδικασία - περιεχόμενο:

  1. Σχολικά βιβλία
  2. Σύνδεση με το Διαδίκτυο – υπολογιστές
  3. Μουσειοσκευή
  4. Αριθμός ομάδων: πέντε (5)
Ομάδα 1:

Οι μαθητές της ομάδας αυτής θα παρουσιάσουν την τοπογραφία της Ακρόπολης, αφού προηγουμένως ασχοληθούν με τη μουσειοσκευή «Πάμε στην Ακρόπολη» http://www.ysma.gr/ εκπαίδευση-μουσειοσκευές), η οποία περιέχει ένα πρόπλασμα του βράχου της Aκρόπολης και των κτηρίων του Iερού σε κλίμακα 1:800, εκπαιδευτικά έντυπα και αφίσες.

Οι μαθητές παρατηρούν και τοποθετούν τα κτήρια στον βράχο, τα συγκρίνουν, μελετούν τις διαστάσεις τους, τις αναλογίες των όγκων, τη λειτουργία του κάθε κτηρίου, τον προσανατολισμό και την ακριβή του θέση στον βράχο.
Στην ομάδα αυτή συμμετέχουν 4 μαθητές:

  • 2 ελληνικής καταγωγής –ένα αγόρι και ένα κορίτσι– που εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες.
  • 1 παιδί από την Αλβανία, αυτό που είχε φοιτήσει σε Τάξη Υποδοχής
  • 1 παιδί ελληνικής καταγωγής με καλή επίδοση στη γλώσσα. Θα αναλάβει τον ρόλο του γραμματέα της ομάδας, σημειώνοντας πληροφορίες από τη μουσειοσκευή για την τοπογραφία της Ακρόπολης, καθώς και τον ρόλο του παρουσιαστή των πληροφοριών αυτών στην ολομέλεια της τάξης.
Ομάδα 2:

Οι μαθητές της ομάδας αυτής θα περιηγηθούν διαδικτυακά στην αίθουσα του Μουσείου της Ακρόπολης που αφορά τον Παρθενώνα (http://www.theacropolismuseum.gr/el/content/i-aithoysa-toy-parthenona). Θα «κατεβάσουν» φωτογραφίες, για να παρουσιάσουν το μνημείο (το κτήριο) και για να εξηγήσουν προφορικά στους υπόλοιπους μαθητές τις έννοιες «μετόπες», «ζωφόρος», «αετώματα».

Στην ομάδα αυτή συμμετέχουν 4 παιδιά:

  • Ο Γιώργος που, ενώ δυσκολεύεται στη μελέτη των περισσότερων μαθημάτων, ωστόσο δείχνει εξαιρετική ευχέρεια στη χρήση του υπολογιστή και σε ό,τι έχει σχέση με την τεχνολογία. Ο μαθητής αυτός μπορεί, στη συγκεκριμένη ομάδα, χάρη στις ικανότητές του, να αναλάβει ηγετικό – καθοδηγητικό ρόλο.
  • Ένα ακόμη αγόρι ελληνικής καταγωγής με μαθησιακές δυσκολίες.
  • 2 παιδιά χωρίς μαθησιακές δυσκολίες, τα οποία θα αναλάβουν τον ρόλο του γραμματέα και του παρουσιαστή των φωτογραφιών και της επεξήγησης των εννοιών στην ολομέλεια της τάξης.
Ομάδα 3:

Οι μαθητές της ομάδας αυτής θα συγκεντρώσουν πληροφορίες για το ιστορικό πλαίσιο των έργων στην Ακρόπολη, στην Αθήνα του Περικλή, με βάση το υλικό του σχολικού βιβλίου της τάξης τους, καθώς και με βάση τα αντίστοιχα της 4ης Δημοτικού και της 1ης Λυκείου. Εναλλακτικά, και συμπληρωματικά, υλικό μπορεί να αντληθεί από το βιβλίο που χρησιμοποιείται στην Εκπαίδευση Μουσουλμανοπαίδων, από τη διδακτική ενότητα που αφορά την Ακρόπολη της εποχής του Περικλή (βλ. http://museduc.gr/docs/Istoria/A/05%20KEFALAIO%20A.pdf, σ. 94). Η εύρεση του υλικού αυτού προϋποθέτει την περιήγηση στο Διαδίκτυο (αρχείο pdf).

Τα παιδιά της ομάδας αυτής θα παρουσιάσουν τις πληροφορίες τους, όπως και οι υπόλοιπες ομάδες, στην ολομέλεια της τάξης.

Στην ομάδα αυτή συμμετέχουν 4 μαθητές χωρίς μαθησιακές δυσκολίες.

Ομάδα 4:

 Οι μαθητές της ομάδας αυτής θα συγκεντρώσουν πληροφορίες για την αρχιτεκτονική του Παρθενώνα με βάση το βίντεο του Μουσείου της Ακρόπολης (http://www.parthenonfrieze.gr/#/read/text1), καθώς και φωτογραφίες ή κείμενα από βιβλία σχολικά και μη. Στη συνέχεια, θα παρουσιάσουν τις πληροφορίες τους στην ολομέλεια της τάξης, όπως και οι υπόλοιπες ομάδες.

Στην ομάδα αυτή συμμετέχουν 5 παιδιά:

  • Ο μαθητής από το Πακιστάν, ο Ραζά, που είναι άριστος στα Μαθηματικά.
  • 3 παιδιά Αλβανικής καταγωγής με ικανότητες στα Μαθηματικά.
  • 1 κορίτσι με γλωσσικές ικανότητες, από εκείνα που διάκεινται ευνοϊκά προς τον Ραζά, και το οποίο μπορεί να αναλάβει την παρουσίαση στην ολομέλεια της τάξης των πληροφοριών που θα συγκεντρωθούν από την ομάδα αυτή.
Ομάδα 5:

Οι μαθητές της ομάδας αυτής θα περιηγηθούν στα παιχνίδια / ψηφιακές εφαρμογές του ιστότοπου του Μουσείου της Ακρόπολης (http://www.theacropolismuseum.gr/el/content/epoptiko-yliko, http://www.parthenonfrieze.gr/#/play) και θα εξηγήσουν στην ολομέλεια της τάξης εάν και κατά πόσο τα βρήκαν ευχάριστα και ωφέλιμα, ποιο τους έκανε μεγαλύτερη εντύπωση.

Στην ομάδα αυτή συμμετέχουν 4 παιδιά:

  • Το «πειραχτήρι» της τάξης
  • Τα 2 παιδιά από την Ουκρανία
  • 1 παιδί χωρίς μαθησιακές δυσκολίες, που θα αναλάβει να παρουσιάσει τις επιλογές της ομάδας αυτής στην ολομέλεια της τάξης.

(Η πρόταση διαφοροποιημένης διδασκαλίας υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του επιμορφωτικού προγράμματος «Διαστάσεις της Πολυμορφίας της Σύγχρονης Σχολικής Τάξης: Η Διαφοροποίηση της Διδασκαλίας» στο πλαίσιο της Πράξης «Εκπαίδευση Αλλοδαπών και Παλιννοστούντων Μαθητών» του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, Νάξος 11-13/1/2013)

Η παρακάτω πρόταση διαφοροποιημένης διδασκαλίας στο γλωσσικό μάθημα της Γ΄ τάξης Δημοτικού δε σχεδιάστηκε για συγκεκριμένη περίπτωση ανομοιογενούς τάξης, αλλά για επιμορφωτική χρήση. Για τον λόγο αυτόν δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη στην πράξη. Ωστόσο, θεωρούμε βέβαιο ότι με επιμέρους προσαρμογές θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε κάθε Γ΄ τάξη Δημοτικού.

Πρόταση διαφοροποιημένης διδασκαλίας στο Δημοτικό

Μάθημα: Γλώσσα Γ΄ Δημοτικού

Διδακτική ενότητα:

1

Μαθησιακό περιβάλλον τάξης – διαδικασία - περιεχόμενο:

  1. Σχολικά βιβλία
  2. Σύνδεση με το διαδίκτυο – υπολογιστές, βιντεοπροβολέας ή διαδραστικός πίνακας
  3. Ψηφιακή φωτογραφική μηχανή
  4. Πυξίδα
  5. Χάρτες – πολεοδομικό διάγραμμα περιοχής
  6. Αριθμός ομάδων: όσες χρειαστεί

Βασικοί διδακτικοί στόχοι: Οι στόχοι που θέτει το βιβλίο δασκάλου (αναφορικός λόγος)

Επιμέρους στόχοι (βιβλίο δασκάλου):

2

Τι θα ληφθεί υπόψη για τη διαφοροποίηση της διδασκαλίας (περιεχομένου, διαδικασίας, μαθησιακού περιβάλλοντος, μαθησιακών προϊόντων):

  • η επίδοση των μαθητών στη συγκεκριμένη ενότητα της γλώσσας,
  • οι δεξιότητες,
  • οι ικανότητες,
  • ο τρόπος εργασίας,
  • οι μορφές εργασίας,
  • τα κίνητρα μάθησης,
  • οι προσωρινές μαθησιακές δυσκολίες,
  • τα ατομικά τους ενδιαφέροντα,
  • οι μαθησιακές τους επιθυμίες,
  • οι κοινωνικές ικανότητές τους κ.ά.

Δηλαδή: (α) η μαθησιακή ετοιμότητα, (β) τα ενδιαφέροντα και (γ) το μαθησιακό προφίλ τους

Επιλογή δραστηριοτήτων από το βιβλίο του μαθητή:

3

4

Διαφοροποίηση -εμπλουτισμός περιεχομένου – διαδικασίας - δραστηριοτήτων:

  • Η γειτονιά μου ή η γειτονιά του σχολείου μας ή η γειτονιά μου στην Αλβανία ή αλλού...
  • Γνωρίζω τη γειτονιά του σχολείου μου; Ας τη δούμε από ψηλά (Google maps, οδικός χάρτης περιοχής, τοπογραφικό διάγραμμα του Δήμου)
  • Ας εντοπίσουμε το σχολείο μας, την πλατεία, το σπίτι μας, άλλο ...
  • Ας περιγράψουμε πώς θα πάμε από...
  • Ας δούμε μερικές γειτονιές. Πώς είναι; Συγκρίνουμε γειτονιές του κόσμου.

5

Σύνδεση με αγγλική γλώσσα: περιγράφω διαδρομές από... στο...

6

7

Βιωματική μάθηση με δραστηριότητες ατομικές ή ομαδικές (θα κατανεμηθούν ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μαθητών):

Ας επισκεφτούμε βασικά σημεία της γειτονιάς μας

• Σημειώνουμε τις οδούς, προς τα πού στρίβουμε, βασικά σημεία, περιγράφοντας τη διαδρομή που ακολουθούμε (ο εκπαιδευτικός επιλέγει δύο ή περισσότερους μαθητές με ανάλογο μαθησιακό προφίλ για τη δραστηριότητα αυτή ή ομάδες μικτής επίδοσης)

Αρχή / σχολείο δεξιά αριστερά
Όδός...........    
..............    
..............    
Σχολείο / τέλος διαδρομής    
 

Φωτογραφίζουμε χαρακτηριστικά σημεία της διαδρομής (ένας ή περισσότεροι μαθητές εκ περιτροπής με ανάλογο μαθησιακό προφίλ)

Ποια επαγγέλματα συναντούμε; (ομάδα ή δυάδες μαθητών, κατά προτίμηση υψηλής επίδοσης)

Επέκταση (πιο απαιτητικές δραστηριότητες, οι οποίες απευθύνονται περισσότερο στους μαθητές υψηλής επίδοσης):

  • Προτείνουμε και περιγράφουμε προφορικά άλλες διαδρομές (μέσα στην τάξη στην ολομέλεια)
  • Προσανατολισμός – χρήση πυξίδας – οδικού χάρτη (σε ομάδες ή στην ολομέλεια)
  • Google maps. Επίδειξη χρήσης του προγράμματος – σχεδίαση διαδρομής, τοποθέτηση ετικετών, οδηγιών, ...

Διαφοροποιημένα μαθησιακά προϊόντα (δραστηριότητες αξιολόγησης - κατ' οίκον εργασίες, τα οποία θα δοθούν ανάλογα με το μαθησιακό δυναμικό, τη δυνατότητα εκτός σχολείου συνεργασίας κλπ.):

  1. Σχεδιάζω, ζωγραφίζω ή περιγράφω τη γειτονιά μου ή τη διαδρομή από το σπίτι στο σχολείο
    8
  2. Εκτυπώνω με τη βοήθεια των γονέων μου τον χάρτη με το σπίτι μου και το σχολείο και σχεδιάζω τη διαδρομή που ακολουθώ
  3. Σχεδιάζω με τους γονείς μου τη διαδρομή με τη βοήθεια των εργαλείων της google
  4. Προσανατολισμός – χρήση πυξίδας – οδικού χάρτη
  5. Επέκταση: καταγράφω επαγγέλματα που συναντώ στη γειτονιά
  6. Γινόμαστε τοπογράφοι ή πολεοδόμοι και αποτυπώνουμε τη γειτονιά μας
    9
  7. Εντοπίζουμε προβλήματα της γειτονιάς
  8. Προτείνουμε παρεμβάσεις για την επίλυσή τους
Πρόβλημα

Πρόταση για επίλυση

   
   
   
   
Αναστοχασμός (Τι προσαρμογές έκανα στην προσέγγιση του θέματος;):
  • Ως προς το περιεχόμενο;
  • Ως προς τη διαδικασία;
  • Ως προς το προϊόν;
  • Ως προς το μαθησιακό περιβάλλον;
  • Επιτεύχθηκαν οι μαθησιακοί ή άλλοι στόχοι; Συνέβαλαν σε αυτό οι προσαρμογές που έγιναν;
  • Ενεργοποίησα ικανοποιητικά όλους τους μαθητές στην εκπαιδευτική διαδικασία;
  • Υπήρξε δημιουργική συνεργασία μεταξύ των μαθητών;
  • Παρουσιάστηκαν επιμέρους δυσκολίες; Ποιες;

https://sites.google.com/site/syllogismosaristeas/to-scholeio-mas/e-geitonia-mas/%CE%A7%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%97%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%AC%CE%BC%CE%B1%CF%82.JPG?attredirects=0

Η προσέγγιση του θέματος της ομαδοσυνεργατικής μάθησης περιλαμβάνει εφαρμογή της τεχνικής της «Συνεργατικής Συναρμολόγησης», λόγω του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος που συγκεντρώνει αυτή η τεχνική. Το παράδειγμα που παρατίθεται παρακάτω εφαρμόστηκε σε επιμορφούμενους εκπαιδευτικούς Α/θμιας Εκπ/σης στην 3η Περιφέρεια Σχολικού Συμβούλου Π. Ε. Κυκλάδων με δύο παράλληλες λειτουργίες: (α) τη βιωματική εκμάθηση της τεχνικής και (β) τη διαπραγμάτευση του θέματος μέσω της συγκεκριμένης τεχνικής.

Παράδειγμα Εφαρμογής Συνεργατικής Συναρμολόγησης 
 Θέμα: «Διαχείριση κρίσης στο σχολείο». Π.χ. «σοβαρός τραυματισμός μαθητή»

Δημιουργία ομάδων των 6 ατόμων

Α. Κριτήρια ομαδοποίησης για ανομοιογενείς ομάδες:

Σε κάθε ομάδα:

  • Μέχρι δύο εκπαιδευτικοί από το ίδιο σχολείο στην ίδια ομάδα
  • Εκπροσώπηση και των δύο φύλων σε κάθε ομάδα
  • Ένας τουλάχιστον με 0-5 χρόνια υπηρεσίας, ένας με 6-10 χρόνια υπηρεσίας και ένας με περισσότερα από 10 χρόνια υπηρεσίας σε κάθε ομάδα
  • Ένας τουλάχιστον από ολιγοθέσιο σχολείο (μονοθέσιο – τριθέσιο) σε κάθε ομάδα.

Β. Ρόλοι μελών κάθε ομάδας:

  • Υπεύθυνος εντοπισμού πιθανών κινδύνων – απειλών (εξωγενών ή ενδογενών)
  • Υπεύθυνος πρόληψης (υπόδειξης προληπτικών μέτρων)
  • Υπεύθυνος ετοιμότητας (εφαρμογής προληπτικών μέτρων)
  • Υπεύθυνος παρέμβασης – αντιμετώπισης κρίσης
  • Υπεύθυνος αποκατάστασης (μετά την κρίση)
  • Υπεύθυνος ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης σχολικής κοινότητας

Παραθέτοντας ένα ακόμη ενδεικτικό παράδειγμα θέματος που μπορεί να προσεγγιστεί με Συνεργατική Συναρμολόγηση επιδιώκουμε να καταστήσουμε σαφές ότι στα αναλυτικά προγράμματα τόσο της πρωτοβάθμιας όσο και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης υπάρχει πληθώρα θεμάτων για αξιοποίηση της παραπάνω τεχνικής.

Παράδειγμα θέματος για Συνεργατική Συναρμολόγηση 
 Θέμα: «ΟΙ ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ»

Τάξεις: Δ΄ Δημοτικού, Α΄ Γυμνασίου

Μπορεί να χωριστεί σε 5 επιμέρους θέματα για 5μελείς ομάδες:

  1. Ιωνική Επανάσταση (499-493 π.Χ)
  2. Πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα (492-490 π.Χ) - Εκστρατεία του Μαρδονίου - Εκστρατεία Δάτη και Αρταφέρνη - Μάχη Μαραθώνα
  3. Δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα (480-479 π.Χ) - Μάχες Θερμοπυλών και Αρτεμισίου
  4. Ναυμαχία Σαλαμίνας - Μάχες Πλαταιών και Μυκάλης
  5. Εκστρατείες κατά της Περσίας - Ειρήνη με την Περσία.
  6. Στόχος κάθε ομάδας: Παρουσίαση των σημαντικότερων ιστορικών γεγονότων από τους περσικούς πολέμους στην ολομέλεια της τάξης.

Τέλος, για την αξιοποίηση της κοινωνιομετρίας στη διαχείριση μαθησιακών και συμπεριφορικών προβλημάτων προτείνεται στους επιμορφούμενους η χορήγηση κοινωνιομετρικής δοκιμασίας στους μαθητές της τάξης τους (5η δραστηριότητα). Για τον σκοπό αυτό επιλέχθηκε το ελεύθερα προσβάσιμο λογισμικό GroupDynamics 1.0.1. (http://groupdynamics.en.softonic.com/download#downloading). Για τη διευκόλυνση της χρήσης του έγινε επίδειξή του και δημιουργήθηκε οδηγός χρήσης, ο οποίος περιλαμβάνεται στο παράρτημα. Στο παράρτημα περιλαμβάνεται επίσης «Έντυπο Κοινωνιομετρικής Δοκιμασίας».

5η Δραστηριότητα 
 Χορηγήστε διπλή κοινωνιομετρική δοκιμασία (με θετικό και αρνητικό ερώτημα) στους μαθητές της τάξης σας και δημιουργήστε το κοινωνιόγραμμα με το λογισμικό GroupDynamics 1.0.1. με βάση τις οδηγίες χρήσης του λογισμικού που σας παρέχονται. Μπορείτε να χορηγήσετε το προτεινόμενο έντυπο κοινωνιομετρικής δοκιμασίας ή να δημιουργήσετε το δικό σας πρότυπο.