Διαδικασίες, στρατηγικές και τεχνικές για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών: μια προτεινόμενη μεθοδολογία

Β΄ Εφαρμογές

Αναλυτικότερα, βασισμένη στις μεθοδολογικές επιλογές που αναφέρθηκαν παραπάνω, η μεθοδολογία του σεμιναρίου διαμορφώθηκε ως εξής:

 Ο σκοπός, οι διαδικασίες και οι τεχνικές της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα με συντομία:

Πίνακας 1
Ο σκοπός, οι διαδικασίες και οι τεχνικές της προτεινόμενης μεθοδολογίας επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών

Η αποτίμηση των αποτελεσμάτων του σεμιναρίου έγινε σε σχέση με την ανταπόκριση των συμμετεχόντων κατά τη διάρκειά του, την αξιολόγηση των εργασιών που κατέθεσαν και την αποτίμηση του περιεχομένου, της μεθόδευσης και των αποτελεσμάτων του σεμιναρίου από τους συμμετέχοντες -με βάση τη γνώμη των συμμετεχόντων μέσα από τη συμπλήρωση ενός ερωτηματολογίου που δόθηκε από τη Δράση «Επιμόρφωση εκπαιδευτικών και μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας». Οι 39 συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί ανταποκρίθηκαν θετικά ως προς τη συμμετοχή τους κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου αλλά και ως προς τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί θεώρησαν ότι το σεμινάριο ανταποκρίθηκε πολύ έως πάρα πολύ στις προσδοκίες που είχαν (Μ.Ο. 5.2 σε εξάβαθμη κλίμακα). Οι περισσότερες εργασίες που παραδόθηκαν ανταποκρίθηκαν στα κριτήρια που σχετίζονταν με τους στόχους του σεμιναρίου: οι εκπαιδευτικοί έδωσαν σαφείς πληροφορίες για το πλαίσιο της τάξης τους, άντλησαν συγκεκριμένα δεδομένα από την έρευνα με τα παιδιά για να κατανοήσουν το κλίμα αποδοχής στην τάξη τους, πρότειναν στρατηγικές που βασίζονταν στο στοχασμό τους με βάση τα δεδομένα της τάξης τους και το θεωρητικό πλαίσιο του σεμιναρίου και, τέλος, σχεδίασαν συγκεκριμένες δραστηριότητες που υλοποίησαν και αξιολόγησαν στη συνέχεια. Βέβαια, το σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα της επιμόρφωσης δεν έδωσε την ευκαιρία για τη διαφοροποιημένη υποστήριξη των εκπαιδευτικών. Ήταν σαφές ότι σε όλα τα κριτήρια που περιγράψαμε παραπάνω οι εκπαιδευτικοί δεν ανταποκρίθηκαν με τον ίδιο τρόπο, πιθανά γιατί δεν είχαν τα ίδια κίνητρα, τις ίδιες ικανότητες ή γιατί απαιτούσαν άλλου είδους υποστήριξη στην προσπάθειά τους. Μια μακροχρόνια συνεργασία μαζί τους θα έδινε περισσότερες δυνατότητες για επαγγελματική μάθηση μέσα από τη συστηματική υποστήριξη της έρευνας, της πράξης και του στοχασμού τους. Επίσης, το ενδεχόμενο παρατήρησης του πλαισίου της τάξης και των πρακτικών των εκπαιδευτικών από τη συντονίστρια της επιμόρφωσης θα έδινε την ευκαιρία η ματιά του παρατηρητή να συναντηθεί με τη ματιά του εκπαιδευτικού. Η συνάντηση αυτή βασίζεται στην κοινή γνώση μιας εκπαιδευτικής κατάστασης και προκαλεί τη διερεύνηση των νοημάτων που ο παρατηρητής και ο εκπαιδευτικός έχουν για την παρατηρούμενη κατάσταση αλλά και σε βάθος αναστοχαστικές συζητήσεις για την κατανόηση του καθενός (Avgitidou 2009: 593).

Συνοψίζοντας, η μεθοδολογία που αναπτύχθηκε στο σεμινάριο «Πλαίσιο και στρατηγικές ενίσχυσης ενός κλίματος αποδοχής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση» σκόπευε να ενισχύσει την επαγγελματική μάθηση των εκπαιδευτικών και τις ευκαιρίες για βελτίωση του εκπαιδευτικού τους έργου σε σχέση με το κλίμα αποδοχής στην τάξη τους. Η αναγνώριση από την επιμορφώτρια-συντονίστρια των χαρακτηριστικών που συνέβαλαν στην επαγγελματική μάθησή τους επιβεβαιώνεται και από τα ποιοτικά σχόλια των συμμετεχόντων εκπαιδευτικών στο ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του σεμιναρίου που κατέθεσαν. Η παράλληλη έμφαση στη θεωρία και στην πράξη και η εναλλαγή τους κατά την οργάνωση του σεμιναρίου διευκόλυνε την παροχή ευκαιριών μάθησης και βελτίωσης. Όπως κατέγραψε ένας εκπαιδευτικός στο ερωτηματολόγιο «Η θεωρία και η πράξη πορεύτηκαν πλάι πλάι χωρίς το ένα να γίνει εις βάρος του άλλου» και ένας άλλος «Μου προσέφερε τόσο το θεωρητικό πλαίσιο για τις στρατηγικές ενίσχυσης ενός κλίματος αποδοχής στην τάξη όσο και την ευκαιρία για πρακτική εφαρμογή και ανακάλυψη δεδομένων που η θεωρία υποστηρίζει».

Η οργάνωση αυτή και η συσχέτιση θεωρίας και πράξης στο σεμινάριο δε θεωρήθηκαν όμως από μόνα τους αρκετά για την επίτευξη του σκοπού του. Οι προϋποθέσεις που κατηύθυναν τη μεθοδολογική οργάνωση του σεμιναρίου και το είδος των εργασιών ήταν τρεις: η ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών στο στοχασμό των προσωπικών τους θεωριών και πρακτικών, η ενίσχυσή τους στη διαδικασία τεκμηρίωσης της υπάρχουσας κατάστασης στην τάξη τους μέσα από την ανάληψη ενός ρόλου ερευνητή και η υποστήριξή τους στον πειραματισμό με νέες στρατηγικές και προσεγγίσεις. Ο στοχασμός των εκπαιδευτικών μέσω της χρήσης των εργαλείων διερεύνησης των προσωπικών τους θεωριών και πρακτικών συνέβαλε στον προβληματισμό τους και στο «άνοιγμά» τους στην αναγκαιότητα του πειραματισμού με νέες προτάσεις. Η συλλογή και ανάλυση των δεδομένων στο πλαίσιο της τάξης τους έδωσε την ευκαιρία να αναγνωρίσουν με συγκεκριμένο τρόπο το «πρόβλημα», να θέσουν στόχους και να επιλέξουν προτάσεις για την επίτευξή τους. Τέλος, η δοκιμή νέων στρατηγικών και προτάσεων προσέφερε συγκεκριμένες εμπειρίες, με βάση τις οποίες οι εκπαιδευτικοί ξανασκέφτηκαν τις προηγούμενες πρακτικές τους και στοχάστηκαν για τις δυνατότητες των νέων στρατηγικών. Οι νέες στρατηγικές δε σχεδιάστηκαν όμως μόνο επί χάρτου, αλλά υλοποιήθηκαν και αξιολογήθηκαν στην πράξη, γεγονός που ενδυνάμωσε τους εκπαιδευτικούς στο καθημερινό τους έργο. Όπως αναφέρουν ενδεικτικά: «Ήταν πολύ βοηθητικό για μένα το σεμινάριο, καθώς μπορώ να αντιμετωπίσω προβλήματα στην τάξη με περισσότερα εφόδια» ή «Το σεμινάριο συνέβαλε στο να κάνω την καθημερινότητά μου στο σχολείο ποιοτικότερη και 'γοητευτική'».

Κλείνοντας, στην πρόταση που ανέπτυξα παραπάνω, προσπάθησα να δείξω πως η θεωρία αλληλεπιδρώντας με την έρευνα, την πράξη και τον στοχασμό προσφέρει ευκαιρίες για την επαγγελματική μάθηση των εκπαιδευτικών με στόχο την ενδυνάμωση και την αυτονομία τους, καθώς και τη βελτίωση του έργου τους στην πράξη.