Διδακτικές εφαρμογές διαφοροποιημένης διδασκαλίας στην πρώτη σχολική ηλικία

Β΄ εφαρμογές

7. Εισαγωγικές επισημάνσεις

Η συγγραφή και δημιουργία διδακτικού υλικού, πέραν από τη γνώση των θεμάτων που θα καλύψει, είναι αναγκαίο να στηρίζεται σε βασικές παιδαγωγικές αλλά και ψυχολογικές αρχές, προκειμένου να εκδηλώνεται η απαιτούμενη ψυχοπνευματική ενεργοποίηση όλων όσοι αξιοποιούν το υλικό αυτό, επιδιώκοντας την ενίσχυση της επιδιωκόμενης μάθησης τόσο από την πλευρά των μαθητών όσο και του εκπαιδευτικού. Προς την επίτευξη αυτή, το διδακτικό υλικό πρέπει «να έχει επικαιρότητα, να είναι ρεαλιστικό, να συσχετίζεται με την ηλικία και τα ενδαιφέροντα των μαθητών, αλλά και να εδράζεται στις σύγχρονες επιστημονικές αντιλήψεις» (Φλουρής 1991: 4051).

Στη βάση των ανωτέρω αρχών οι διδακτικοί σχεδιασμοί που ακολουθούν εδράζουν στις σύγχρονες θεωρητικές και επιστημονικές αντιλήψεις, επιδιώκοντας να δοθεί στον σύγχρονο εκπαιδευτικό ένα πλαίσιο έναρξης εσωτερικών προβληματισμών αλλά και ένα εφαλτήριο ενεργοποίησης μιας διαφοροποιημένης διδακτικής προοπτικής.

Σε επίπεδο διδακτικό, οι διδακτικοί σχεδιασμοί διαφοροποιημένης διδασκαλίας που ακολουθούν κινούνται στη διδακτική λογική του μοντέλου διαφοροποιημένης διδασκαλίας της Tomlinson, το οποίο δομείται ως εξής:

Σχεδιάγραμμα διδακτικής εφαρμογής με βάση το μοντέλο της Tomlinson (2005) 

Η δομή του ανωτέρω μοντέλου μπορεί να λειτουργήσει σε οποιαδήποτε τάξη, με οποιαδήποτε σύνθεση και σε οποιαδήποτε ηλικιακή βαθμίδα. Το συγκεκριμένο διδακτικό αντικείμενο αλλά και οι διδακτικές σχεδιαστικές δυνατότητες που αναπτύσσονται μπορούν να αξιοποιηθούν από τάξεις οποιασδήποτε μαθητικής σύνθεσης, δηλαδή ανεξάρτητα από φύλο, οικογενειακή, οικονομική ή πολιτισμική προέλευση. Με αυτόν τον τρόπο λαμβάνει έναν πολυπολιτισμικό αλλά και διαπολιτισμικό χαρακτήρα και, ταυτόχρονα, μια πολυεπίπεδη διδακτική δυναμική που εστιάζει τόσο στο γνωστικό όσο και στο κοινωνικο-ψυχολογικό πεδίο.
Ειδικότερα, στο πλαίσιο των διδακτικών σχεδιασμών, που ακολουθούν, επιδιώκεται η ενίσχυση κυρίως των κάτωθι παραμέτρων:

α. Μνήμη

Ενίσχυση της μνημονικής διαδικασίας με την αξιοποίηση μνημονικών στρατηγικών, οι οποίες δομούνται από τον εκπαιδευτικό και αξιοποιούνται κατά τη μαθησιακή διαδικασία. Στοχεύουν στην επίτευξη της κωδικοποίησης του μαθησιακού περιεχομένου, το οποίο πρέπει να συγκρατηθεί στη μνήμη των μαθητών, μέσω της ανάδυσης συνειρμών μεταξύ της προς απομνημόνευση πληροφορίας και άλλων προγενέστερων που ήδη έχουν συγκρατηθεί στη μνήμη των μαθητών (Eggen & Kauchak 1992). Στο πλαίσιο των μνημονικών στρατηγικών περιλαμβάνονται: ρίμες,. λέξεις κλειδιά, ακρωνύμια ή ακροστιχίδες, αναλογίες, νοερές εικόνες, οπτικοποιήσεις, κατηγοριοποιήσεις.

β. Οργάνωση των νεοαποκτημένων γνωστικών πληροφοριών

Η διαδικασία και η πραγμάτωση της οργάνωσης των νεοαποκτημένων γνωστικών πληροφοριών επηρεάζει σημαντικά πολλές άλλες λειτουργίες, όπως αυτή της αποθήκευσης και ανάκλησης, της προσοχής, της διαχείρισης του χρόνου και γενικότερα της ίδιας της μάθησης (Fuchs & Fuchs 2005). Η επίτευξη της ανωτέρω οργάνωσης απαιτεί άμεση, σαφή και συνεχή διδασκαλία σε γνωστικό και μεταγνωστικό επίπεδο, μέσω της αξιοποίησης κατάλληλων κάθε φορά διδακτικών μεθόδων και τεχνικών (Bender 2004). Μία από τις τεχνικές αυτές, η οποία συμβάλλει εποικοδομητικά στην όλη προσπάθεια, είναι η μέθοδος της γνωστικής-νοηματικής χαρτογράφησης, η οποία βασίζεται στις ακόλουθες παραμέτρους (Drapeau 2004): στη διατύπωση εννοιών, στη σχηματοποίηση σταδίων επεξεργασίας, στον εντοπισμό των μεταξύ τους σχέσεων με ένα δομημένο και συντονισμένο τρόπο, στην αξιοποίηση σχημάτων, παραστάσεων ή άλλων γραφικών μέσων σύνδεσης και παρουσίασης. Στόχος της τεχνικής αυτής είναι η οικοδόμηση νοήματος με δομημένο και συστηματικό τρόπο με βάση το πλαίσιο: στόχος διερεύνησης – ενεργοποίηση προηγούμενης γνώσης υποβάθρου – επεξεργασία – αναστοχασμός και έλεγχος της μάθησης (Dolan et al. 2006). Ειδικότερα, η χρήση της εννοιολογικής χαρτογράφησης αποτελεί μια εναλλακτική πρόταση διδασκαλίας (Φορτούνη κ.ά. 2006), η οποία εκμεταλλεύεται την έμφυτη τάση των μαθητών για δημιουργία και έκφραση, ενώ συνάδει με τις σύγχρονες θεωρίες μάθησης που δίνουν έμφαση στον προσωπικό τρόπο που ο κάθε μαθητής δομεί τη γνώση ανάλογα με τις προϋπάρχουσες εμπειρίες και αναπαραστάσεις. Ταυτόχρονα, αποτελεί ισχυρό εργαλείο μάθησης, γιατί χρησιμεύει ως μοντέλο που βοηθά στην οργάνωση και στη δόμηση της γνώσης και την διατήρησή της για μακρά χρονική περίοδο. Ένα παράδειγμα ενοιολογικής χαρτογράφησης μπορεί να αποτελέσει το ακόλουθο με θέμα: «Η ναυμαχία της Σαλαμίνας»¹.

Άλλες τεχνικές οργάνωσης πληροφοριών αποτελούν οι ακόλουθες:

• Η χρήση συστημάτων διερεύνησης, η οποία βασίζεται σε σύνθετες γνωστικές διαδικασίες επεξεργασίας όπως για παράδειγμα η ενεργοποίηση των γνωστικών σχημάτων που κατέχουν οι μαθητές (Harris et al. 2003). Παραδειγματικά, η διαδικασία εφαρμογής της συγκεκριμένης τεχνικής έχεις ως εξής: Αρχικά, παρουσιάζουμε στους μαθητές τη βασική έννοια της διδασκαλίας, π.χ. την έννοια της «ανακύκλωσης» και των ερωτημάτων που σχετίζονται με τον τρόπο που γίνεται η ανακύκλωση, σε τι χρησιμεύει και ωφελεί, ποια μέτρα έχουν ληφθεί για το θέμα αυτό. Στη συνέχεια, οι μαθητές ρωτώνται για τις λέξεις που τους έρχονται στο μυαλό, όταν ακούνε τη λέξη «ανακύκλωση» και τι νομίζουν ότι είναι αυτή. Ακολούθως ενθαρρύνονται οι μαθητές να εκφράσουν και να ανταλλάξουν απόψεις. Μέσα από όλη τη διαδικασία οι μαθητές εξοικειώνονται βιωματικά με τη διαδικασία της ανακύκλωσης, η οποία σταδιακά γίνεται τρόπος ζωής για τους ίδιους.
• Οι προκαταβολικοί οργανωτές, που είναι παράγραφοι ή πίνακες στοιχείων γνώσης που θα αναφερθούν στην ενότητα ή στις ενότητες που θα ακολουθήσουν.
• Τα Διαγράμματα οργάνωσης, τα οποία λειτουργούν ως γραφικοί οργανωτές των πληροφοριών – εννοιών που υπάρχουν σε ένα κείμενο (Deshler et al. 1996).
• Στρατηγικές δημιουργίας και αξιοποίησης σημειώσεων, οι οποίες αποτελούν σύνθετες διαδικασίες, στις οποίες εμπλέκονται δεξιότητες ακρόασης, σύγκρισης ιδεών και διάκρισης των σημαντικότερων σημείων και τη σύνδεσή τους με εποικοδομητικό και ορθά ιεραρχικό τρόπο.

Μία ακόμη επισήμανση αποτελεί ότι τα αντικείμενα μάθησης των διδακτικών σχεδιασμών, που παρουσιάζονται ακολούθως, εμπεριέχονται στα ισχύοντα Αναλυτικά Προγράμματα και εντοπίζονται στα αντίστοιχα σχολικά εγχειρίδια. Η επισήμανση αυτή είναι σημαντική, διότι αποδεικνύει ότι η διαφοροποιημένη διδασκαλία δεν απαιτεί ιδιαίτερες επιλογές διδακτικών αντικειμένων, αλλά χρησιμοποιώντας τα προβλεπόμενα από το Αναλυτικό Πρόγραμμα διδακτικά αντικείμενα δίνει μια «άλλη» διδακτική και λειτουργική διάσταση και προοπτική. Επιπλέον, τυγχάνει εφαρμογής και σε οποιαδήποτε ηλικιακή σχολική βαθμίδα. Η πρώτη σχολική ηλικία -που παρουσιάζεται στα παρόντα διδακτικά σχεδιάσματα- έχει ενδεικτικό χαρακτήρα, επισημαίνοντας σε κάθε περίπτωση τη μεγάλη σπουδαιότητα, για την επιτυχή έκβαση μιας διδασκαλίας, που έχει η πρόκληση αλλά και η διατήρηση του ενδιαφέροντος σε όλο το φάσμα της διδακτικής διαδικασίας.

8. Ανάπτυξη-παρουσίαση διδακτικών σχεδιασμών

1η Διδακτική Εφαρμογή²

Τάξη εφαρμογής της διδασκαλίας:

Β΄ Δημοτικού

Θέμα-αντικείμενο διδασκαλίας-μάθησης:

«Οι τέχνες στην Ελλάδα τα πολύ παλιά χρόνια»

Κύριες αναφορές διδακτικού αντικειμένου:

Οι διάφορες μορφές τέχνης που αναπτύχθηκαν από τα πολύ παλιά χρόνια στην Ελλάδα, όπως: η αγγειοπλαστική, η κατασκευή σφραγίδων και κοσμημάτων και η ζωγραφική τοιχογραφιών.

Προαπαιτούμενες γνώσεις και πρότερες αντιλήψεις ή ιδέες των μαθητών:

Αναμένεται οι μαθητές να έχουν κάποια σχετική εξοικείωση με τις μορφές τέχνης που άνθισαν κατά την περίοδο των αρχαιοελληνικών χρόνων, στα χρόνια του κυκλαδικού πολιτισμού, καθώς και κατά τη μινωική εποχή. Η προαπαιτούμενη αυτή γνώση μπορεί να έχει σχηματοποιηθεί από τις σχετικές αναφορές στα αντίστοιχα μαθήματα της Νεοελληνικής Γλώσσας και της Μελέτης Περιβάλλοντος.

Σκοπός:

Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τις διάφορες μορφές τέχνης που αναπτύχθηκαν κατά τους αρχαιοελληνικούς χρόνους.

Επιμέρους στόχοι:

Γνωστικοί

• Να αναφέρουν τα είδη τέχνης που άνθισαν στα χρόνια της ιστορικής περιόδου που μελετάται.
• Να εξηγούν τις τεχνικές κατασκευής των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων εκείνης της εποχής.
• Να αναγνωρίζουν τη χρησιμότητα των αντικειμένων της τέχνης στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων εκείνης της περιόδου.
• Να διακρίνουν τα στοιχεία που τους ενδιαφέρουν μελετώντας κείμενα, παρατηρώντας εικόνες και παρακολουθώντας βίντεο.

 Συναισθηματικός

• Να αναπτύξουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους.

Κοινωνικός

• Να εξοικειωθούν με την εργασία σε ομάδες, επεκτείνοντας τις επικοινωνιακές τους ικανότητες.

Ψυχοκινητικός

• Να εξασκηθούν στη δημιουργία αντικειμένων με πηλό ή στη ζωγραφική τοιχογραφιών με τη βοήθεια των κηρομπογιών.

Χρονική διάρκεια

• Ένα διδακτικό 2ωρο

Υλικοτεχνική υποδομή

Θρανία τοποθετημένα με τέτοιον τρόπο που να ευνοούν την εργασία των μαθητών σε ομάδες, Η/Υ με σύνδεση στο διαδίκτυο, βιντεοπροβολέας, πηλός, πλαστελίνη, χαρτί του μέτρου, μολύβια, κηρομπογιές, χαρτόνια σε μέγεθος Α4, τα αντίστοιχα σχολικά εγχειρίδια, φύλλο εργασίας, σημειωματάριο.

Μεθοδολογία

Θα εφαρμοστεί η μέθοδος εργασίας των μαθητών σε μικρές ομάδες εργασίας με στοιχεία ερωτηματικής-διαλογικής μορφής διδασκαλίας και επίδειξης αντικειμένων, προωθώντας την παρατήρηση και την ανακαλυπτική-διερευνητική μάθηση με αυτενέργεια και αυτόνομο τρόπο.

Πρώτη φάση: Προετοιμασία τάξης για διδασκαλία με μικρές ομάδες μαθητών

Οι μαθητές κάθονται σε ομάδες των τεσσάρων ατόμων. Το έναυσμα διερεύνησης της μαθησιακής ετοιμότητας των μαθητών γίνεται με ερωτήσεις που απευθύνει ο εκπαιδευτικός στους μαθητές. Ενθαρρύνεται η ανάπτυξη διαλόγου με αφορμή τα δεδομένα των ερωτήσεων αυτών, προκειμένου να επιτευχθεί η εστίαση στο θέμα της συγκεκριμένης διδασκαλίας. Οι τίτλοι των αντίστοιχων μαθημάτων των σχολικών εγχειριδίων λειτουργούν ως προκαταβολικοί οργανωτές και προετοιμάζουν τους μαθητές για όσα πρόκειται να διδαχτούν στη συνέχεια. Δίνονται εξηγήσεις-κατευθύνσεις για τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί και διατυπώνονται οι διδακτικοί στόχοι. Μοιράζονται τα φύλλα εργασίας με οδηγίες προς όλες τις ομάδες αλλά και επισημάνσεις που αφορούν την κάθε ομάδα χωριστά.

Δεύτερη φάση: Επεξεργασία στο πλαίσιο των ομάδων

Αρχικά οι μαθητές διαβάζουν τις σχετικές πληροφορίες του περιεχομένου του θέματος από το σχετικό μέσο πληροφόρησης (εγχειρίδιο και ανάλογο φύλλο πληροφόρησης) και επιχειρούν τον εντοπισμό βασικών στοιχείων που αφορούν το προς πραγμάτευση αντικείμενο. Παρατηρούν εικόνες και παρακολουθούν ένα βίντεο με τη βοήθεια του Η/Υ και του βιντεοπροβολέα από σχετική ιστοσελίδα στο διαδίκτυο. Κρατούνται σημειώσεις που μπορούν να φανούν χρήσιμες στη συνέχεια της διδακτικής διαδικασίας. Ακολούθως, εργάζονται στις ομάδες τους, όπου πραγματεύονται διαφορετικό θέμα η καθεμιά (αγγεία, σφραγίδες, κοσμήματα, τοιχογραφίες). Με τα υλικά που τους διατίθενται και με τη βοήθεια του σχολικού εγχειριδίου επεξεργάζονται το θέμα τους. Η κάθε ομάδα εργάζεται στη βάση των ακόλουθων αξόνων, αφού προηγουμένως δίνονται οι εξής οδηγίες:

• Διαβάζονται σιωπηρά σχετικά κείμενα των σχολικών εγχειριδίων, παρατηρώντας παράλληλα τις σχετικές εικόνες, προσέχοντας ιδιαίτερα τα σημεία που αφορούν την κάθε ομάδα.
• Παρατηρούμε τις εικόνες που βλέπουμε με τη βοήθεια του ηλεκτρονικού υπολογιστή και του βιντεοπροβολέα, προσέχοντας τις επιμέρους λεπτομέρειες που σχετίζονται με το βίντεο που θα προβληθεί και αναφέρεται στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού στην Κρήτη. Όπου είναι απαραίτητο, κρατούνται σημειώσεις στο σημειωματάριο, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν αργότερα στην εργασία της ομάδας.
• Έναρξη εργασίας στις ομάδες

Κάθε ομάδα αναλαμβάνει την ακόλουθη δραστηριότητα:

Ομάδα 1: Στην 1η ομάδα ανατίθεται η δημιουργία αγγείων με πηλό σαν κι εκείνα της μινωικής εποχής. Στους μαθητές δίνονται διάφορα σχήματα και μεγέθη στον πηλό, ώστε πάνω σε αυτόν να χαράξουν με το μολύβι τους σχέδια εμπνευσμένα από τη φύση, όπως λουλούδια, φύλλα, ζώα, ψάρια κ.ά.

Ομάδα 2: Η 2η ομάδα κατασκευάζει σφραγίδες από πηλό. Κάποιες από αυτές μπορούν να έχουν και το σχέδιο δαχτυλιδιού. Όταν στεγνώσουν, τις πιέζουν πάνω σε επίπεδα κομμάτια πλαστελίνης και βλέπουν το αποτύπωμά τους.

Ομάδα 3: Με τον πηλό και το μολύβι οι μαθητές της 3ης ομάδας δημιουργούν διάφορα κοσμήματα (βραχιόλια, σκουλαρίκια, δαχτυλίδια κ.ά.) σαν κι αυτά που έφτιαχναν οι χρυσοχόοι στη μινωική Κρήτη.

Ομάδα 4: Στην 4η ομάδα οι μαθητές προσπαθούν να ζωγραφίσουν με κηρομπογιές στο χαρτί του μέτρου τοιχογραφίες, όπως εκείνες που έφτιαχναν στην Κρήτη των μινωικών χρόνων. Ζωγραφίζουν λουλούδια, ζώα, πρίγκιπες και πριγκίπισσες, ακροβάτες κ.ά.

Ομάδα 5: Σε χαρτί του μέτρου οι μαθητές της 5ης ομάδας ζωγραφίζουν με τις κηρομπογιές την καταστροφή της μινωικής Κρήτης μετά από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, όπως τη φαντάζονται. Έτσι, δημιουργούν μια ακόμη ξεχωριστή τοιχογραφία που αναπαριστά το τέλος του μινωικού πολιτισμού.

Σε όλη τη διάρκεια της εργασίας των μαθητών στις ομάδες τους ο εκπαιδευτικός περιφέρεται ανάμεσα στις ομάδες, παρακολουθεί την πρόοδο των εργασιών τους, τις υποστηρίζει και παρέχει έμμεση καθοδήγηση στις προσπάθειές τους, όπου και όταν αυτό είναι αναγκαίο.

Τρίτη φάση: Παρουσίαση ομαδικών εργασιών στην τάξη

Όταν οι ομάδες εργασίας ολοκληρώσουν το έργο τους, παρουσιάζουν στην ολομέλεια της τάξης τα αποτελέσματα-δημιουργήματά τους, αναφέρονται στις τυχόν δυσκολίες, που αντιμετώπισαν και εκφράζουν τα συναισθήματά τους για την εμπειρία που βίωσαν. Κατόπιν, προωθείται με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού δια-ομαδική συζήτηση και διατυπώνονται τα γενικά συμπεράσματα για την τέχνη στους αρχαιοελληνικούς χρόνους.

Τέταρτη φάση: Αξιολόγηση

Κατά την αξιολόγηση ελέγχεται το επίπεδο επίτευξης των διδακτικών στόχων. Για τη συγκεκριμένη μαθησιακή διαδικασία η αξιολόγηση γίνεται με βάση τις σημειώσεις που κρατά ο εκπαιδευτικός σε σχέση με τη συμμετοχή των μελών της κάθε ομάδας στην εργασία που τους ανατέθηκε, τον βαθμό συνεργατικότητας ανάμεσά τους, καθώς και αναφορικά με τα αποτελέσματα της ομαδικής τους δουλειάς. Επιπλέον, η έκθεση των δημιουργημάτων τους σε κάποιο χώρο του σχολείου μπορεί να αποτελέσει μια ακόμη μορφή αξιολόγησης της δουλειάς τους.

2η Διδακτική εφαρμογή³

Τάξεις εφαρμογής της διδασκαλίας:

Α΄ και Β΄ Δημοτικού

Θέμα-αντικείμενο:

«Γνωρίζοντας και εκφράζοντας συναισθήματα μέσα από αφηγήσεις και εικόνες»

Διάρκεια:

Ένα διδακτικό 2ωρο

Στόχοι:

Γνωστικός

Να καλλιεργηθεί η γλωσσική έκφραση των μαθητών μέσω της παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου.

Κοινωνικός

Οι μαθητές να αναπτύξουν πνεύμα ομαδικότητας και συνεργασίας.

Συναισθηματικοί

Οι μαθητές να:

• Αναγνωρίσουν τα βασικά συναισθήματα (χαρά, λύπη, φόβος, θυμός).
• Αποδέχονται, να εκφράζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά.
• Αναγνωρίζουν και να αποδέχονται τα συναισθήματα των άλλων.
• Συνδέουν το συναίσθημα με την πηγή που το προκαλεί.
• Αντιληφθούν ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι αντίδρασης σε κάποιο συναίσθημα, αλλά κάποιοι από αυτούς πρέπει να αποφεύγονται.

Ψυχοκινητικός

Οι μαθητές να εκφράσουν συναισθήματα μέσω του χορού, του τραγουδιού, θεατρικών δρώμενων και της ζωγραφικής.

Μεθοδολογία

Πρώτη φάση: Προετοιμασία τάξης για διδασκαλία με μικρές ομάδες μαθητών

Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες των τεσσάρων μαθητών, προκειμένου να προωθηθούν βιωματικές διαδικασίες μάθησης που θα προάγουν την ενεργό συμμετοχή του μαθητή, την απελευθέρωση της δημιουργικότητάς του, την ανάληψη ευθύνης για την πορεία της μάθησή του, την επίτευξη της συνεργασίας του με τους συμμαθητές του και την αντιμετώπιση πιθανών συγκρούσεων. Ακολουθεί από τον εκπαιδευτικό η αφήγηση του παραμυθιού, το οποίο για τη συγκεκριμένη περίπτωση είναι «Ο εγωιστής γίγαντας» του Όσκαρ Ουάιλντ. Μετά το πέρας της αφήγησης ακολουθούν ερωτήσεις γνωστικής και συναισθηματικής προσέγγισης του παραμυθιού.

Δεύτερη φάση: Επεξεργασία στο πλαίσιο των ομάδων

Μετά το πέρας της αφήγησης δίνονται σε κάθε ομάδα διαφοροποιημένες ερωτήσεις κατανόησης του παραμυθιού, προκειμένου να επιτευχθεί με διαφοροποιημένο τρόπο η προσέγγιση των βασικών παραμέτρων του παραμυθιού, κυρίως όμως να επιτευχθεί η αναγνώριση των εκφραζόμενων συναισθημάτων που προκύπτουν από τους ήρωες του παραμυθιού.

Ακολούθως, στην ολομέλεια της τάξης κάθε ομάδα καταθέτει τις απόψεις της και στη συνέχεια επιχειρείται η ανάδυση προσωπικών εμπειριών των μαθητών από καταστάσεις στις οποίες βίωσαν παρόμοια συναισθήματα με τους ήρωες του παραμυθιού. Κατόπιν αναπτύσσεται συζήτηση στην οποία επιδιώκεται να υπάρξει συσχέτιση των συναισθημάτων των μαθητών με τα συναισθήματα του γίγαντα του παραμυθιού, επιχειρώντας ταυτόχρονα να εντοπίσουν ποιες εικόνες του παραμυθιού απεικονίζουν διάφορα συναισθήματα. Οι μαθητές επιστρέφουν στις ομάδες τους και δημιουργούν κατάλογο συναισθημάτων που προκύπτουν από τις εικόνες του παραμυθιού. Στον κατάλογο αυτό τους ζητείται δίπλα σε κάθε συναίσθημα που εντοπίζουν να βρίσκουν και να καταγράφουν το αντίθετό του: π.χ. αγάπη-μίσος, χαρά-λύπη, θυμός-ηρεμία, κακία-καλοσύνη, ευτυχία-δυστυχία και άλλα σχετικά.

Τρίτη φάση: Επέκταση της επεξεργασίας

Οι μαθητές μετά την ολοκλήρωση των ανωτέρω καταλόγων τους αναρτούν σε εμφανή σημεία της τάξης, ώστε να είναι ορατοί από όλους τους συμμαθητές τους. Επιστρέφοντας στις ομάδες τους ο εκπαιδευτικός δίνει σε κάθε ομάδα αντίγραφα από έργα διαφόρων ζωγράφων, στα οποία απεικονίζονται πρόσωπα που εκφράζουν συναισθήματα. Δείγματα αντιγράφων μπορεί να είναι τα ακόλουθα:

Οι μαθητές παρατηρούν τα αντίγραφα των πινάκων ζωγραφικής και προσπαθούν να περιγράψουν τα συναισθήματα που νομίζουν ότι νιώθουν οι άνθρωποι που απεικονίζονται σε αυτά. Ως βοηθητικές ερωτήσεις στην προσπάθειά τους καταγράφονται οι εξής: «Πώς νιώθουν οι άνθρωποι αυτοί»; «Τι πιθανόν τους συνέβη»; και άλλες παρόμοιες ερωτήσεις.

Οι μαθητές συνεργαζόμενοι και πάλι στις ομάδες τους επιχειρούν να σκιτσάρουν με αυθόρμητο τρόπο, αλλά συλλογικά όλα μαζί τα μέλη των ομάδων, πρόσωπα με διαφορετικές συναισθηματικές εκφράσεις. Παρακινούνται να σχηματοποιήσουν και την δική τους έκφραση για το πώς ενδεχόμενα νιώθουν τη συγκεκριμένη στιγμή.
Στη συνέχεια, τα μέλη κάθε ομάδας καλούνται να φανταστούν ένα διαφορετικό τέλος στο παραμύθι του Όσκαρ Ουάιλντ. Η δραστηριότητα συνοδεύεται από το τραγούδι «Είμαι ένας γίγαντας». Οι μαθητές παροτρύνονται να συγχρονιστούν με τους στίχους εκφράζοντάς τους με αυτοσχεδιασμούς κινήσεων του σώματός τους. Εξελικτικά η ένταση της μουσικής χαμηλώνει και οι μαθητές προσπαθούν να εκφράσουν τα συναισθήματα που ένιωθαν ακούγοντας τους στίχους του τραγουδιού.

Τέταρτη φάση: Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση γίνεται με τη χρήση ενός σύντομου γραπτού ερωτηματολογίου που συμπληρώνεται από την κάθε ομάδα. Το ερωτηματολόγιο είναι δομημένο με τέτοιο τρόπο, ώστε να ελεγχθούν τα ακόλουθα σημεία:

• • Στο γνωστικό επίπεδο: Μπορούν οι μαθητές να ονοματίσουν συναισθήματα, να τα αναγνωρίσουν και να τα διαχωρίσουν;
  • Στο επίπεδο των ικανοτήτων: Καλλιεργήθηκαν ικανότητες όπως: η προσεκτική ακρόαση, λήψη απόφασης, η εργασία σε ομάδα, η υπευθυνότητα ή η επιδεξιότητα;Σε επίπεδο εκδήλωσης ενδιαφέροντος: Οι μαθητές έδειξαν ενδιαφέρον για το πρόγραμμα; Ποιες δραστηριότητες τους άρεσαν περισσότερο;Στα ανωτέρω επίπεδα επιχειρείται ο εντοπισμός του βαθμού συμμετοχής των μαθητών, η αλλαγή στάσεων ή αντιδράσεων σε καταστάσεις που γεννούν αρνητικά συναισθήματα, καθώς επίσης και ο τρόπος που διαχειρίζονται πλέον τα συναισθήματά τους θετικά και αρνητικά.

3η Διδακτική Εφαρμογή

Τάξη εφαρμογής της διδασκαλίας:

Α΄ Δημοτικού

Θέμα-αντικείμενο διδασκαλίας-μάθησης:

«Γεωμετρικά σχήματα»

Διάρκεια:

Ένα διδακτικό 2ωρο

Γενικός Σκοπός

Οι μαθητές να αποκτήσουν την ικανότητα αναγνώρισης και έκφρασης των βασικών γεωμετρικών σχημάτων που βρίσκονται γύρω τους.

Επιμέρους Στόχοι:

Οι μαθητές να είναι ικανοί:

• Να αναγνωρίζουν γεωμετρικά σχήματα σε αντικείμενα της καθημερινότητας.
• Να διαχωρίζουν τα γεωμετρικά σχήματα με βάση τα επιμέρους χαρακτηριστικά τους, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους ή τη θέση στην οποία βρίσκονται τα σχήματα.
• Να χαράζουν σε τετραγωνισμένο χαρτί τα επίπεδα γεωμετρικά σχήματα.
• Να δημιουργούν ζωγραφιές αξιοποιώντας γεωμετρικά σχήματα.

Πρώτη φάση: Προετοιμασία τάξης για διδασκαλία με μικρές ομάδες μαθητών

Οι μαθητές οργανώνονται σε τέσσερις ομάδες εργασίας, σε κάθε μία από τις οποίες δίνεται εποπτικό υλικό γεωμετρικών σχημάτων, προκειμένου αφενός να αναδυθεί προϋπάρχουσα γνώση και αφετέρου να προβούν σε συστηματικότερη παρατήρηση επ΄ αυτών.

Δεύτερη φάση: Επεξεργασία στο πλαίσιο των ομάδων

Σε κάθε ομάδα δίνεται ο ακόλουθος πίνακας του Kandinsky και οι μαθητές καλούνται να αναγνωρίσουν τα γεωμετρικά σχήματα και να καταγράψουν πόσα εμφανίζονται από κάθε κατηγορία (π.χ. 12 τετράγωνα, 4 κύκλοι κλπ).

Στη συνέχεια, ο εκπαιδευτικός αφήνει σε διαφορετικά σημεία της αίθουσας διάφορα αντικείμενα, όπως: μπάλες του τένις, κουτιά παπουτσιών, σπιρτόκουτα, γόμες κλπ., ενώ στους μαθητές μοιράζονται 4 φύλλα χαρτιού που στο καθένα είναι σχεδιασμένο ένα γεωμετρικό σχήμα και ζητείται από κάθε ομάδα να αναγνωρίσει ποιο γεωμετρικό σχήμα έχει, να γράψει την ονομασία του, να ψάξει στην αίθουσα και να καταγράψει στο φύλλο της αντικείμενα που αντιστοιχούν στο γεωμετρικό σχήμα που έχει. Στη συνέχεια, γίνεται η παρουσίαση των ενεργειών και των αποτελεσμάτων κάθε ομάδας στην ολομέλεια της τάξης.

Τρίτη φάση: Επέκταση επεξεργασίας

Αξιοποιώντας την τεχνική της ιδεοθύελλας καταγράφονται στον πίνακα λέξεις που έρχονται αυθόρμητα στη σκέψη των μαθητών, όταν προσφωνούνται οι λέξεις τρίγωνο, τετράγωνο, κύκλος, ορθογώνιο. Έτσι σχηματίζεται ένα σύνολο λέξεων. Στη συνέχεια δίνεται και πάλι σε κάθε ομάδα ένα φύλλο στο οποίο υπάρχει ένα γεωμετρικό σχήμα, διαφορετικό για κάθε ομάδα, και οι μαθητές καλούνται στις ομάδες τους να φτιάξουν μια ιστορία αξιοποιώντας λέξεις που προέκυψαν από την ιδεοθύελλα αλλά σχετίζονται με το γεωμετρικό σχήμα που έχουν στο φύλλο που τους δόθηκε. Οι ιστορίες των ομάδων ακούγονται στην ολομέλεια της τάξης και στη συνέχεια αναρτώνται σε εμφανές σημείο της αίθουσας.

Ακολούθως, το σύνολο των μαθητών χωρίζεται σε 2 ομάδες. Η πρώτη ομάδα ονομάζεται «Οι μικροί πολεοδόμοι» και η δεύτερη «Οι μικροί καλλιτέχνες». Στην πρώτη ομάδα δίνεται ένα κουτί που έχει μέσα χαρτιά κανσόν, εφημερίδες, περιοδικά, κόλλα και ψαλίδι. Ζητείται από τους μαθητές να φτιάξουν την πόλη των ονείρων τους μόνο με σχήματα που θα κολλήσουν σε χαρτί του μέτρου και, όταν τελειώσουν το έργο τους, να ονοματίσουν την πόλη τους. Στην άλλη ομάδα δίνεται ένα κουτί με το ίδιο περιεχόμενο με το κουτί της πρώτης ομάδας και τους ζητείται να δημιουργήσουν τον δικό τους άνθρωπο μόνο με σχήματα που θα κολλήσουν σε χαρτί του μέτρου. Τα τελικά προϊόντα της εργασίας των δύο ομάδων αναρτώνται σε εμφανή σημεία της αίθουσας.

Τέταρτη φάση: Αξιολόγηση

Κατά την αξιολόγηση ελέγχεται το επίπεδο επίτευξης των διδακτικών στόχων. Για τη συγκεκριμένη μαθησιακή διαδικασία, στο πλαίσιο της αξιολόγησης ο εκπαιδευτικός ελέγχει το επίπεδο συμμετοχής των μελών της κάθε ομάδας στην εργασία που τους ανατέθηκε, τον βαθμό συνεργατικότητας ανάμεσά τους, καθώς και αναφορικά με τα αποτελέσματα της ομαδικής τους δουλειάς. Επιπλέον, η έκθεση των δημιουργημάτων τους σε κάποιο χώρο του σχολείου μπορεί να αποτελέσει μια ακόμη μορφή αξιολόγησης της δουλειάς τους.